Biopsja szpiku oraz pobranie szpiku od Dawcy – podstawowe różnice

POBIERANIE KOMÓREK MACIERZYSTYCH Z KRWI OBWODOWEJ

W 90% przypadków krwiotwórcze komórki macierzyste pobiera się z krwi obwodowej. Procedura jest dość prosta i nieuciążliwa dla Dawcy. Przez kilka dni przed pobraniem oraz w dniu pobrania musi on jedynie przyjmować czynnik wzrostu, G-CSF, zwiększający liczbę komórek macierzystych w jego krwi obwodowej. Proces ten nazywa się mobilizacją komórek ze szpiku do krwi obwodowej. Preparat G-CSF podaje się w formie zastrzyków podskórnych. W czasie mobilizacji mogą wystąpić objawy grypopodobne, ale mogą być w różnym nasileniu i nie pojawiają się u każdego Dawcy.

Pobranie komórek macierzystych z krwi obwodowej to zabieg zwany aferezą, który nie wymaga hospitalizacji ani nawet znieczulenia. Na obu przedramionach dawcy zakłada się wkłucia dożylne. Krew wychodząca z jednej ręki trafia do separatora komórkowego, gdzie oddzielane są komórki macierzyste i zbierane do specjalnego worka. Reszta krwi wraca do organizmu dawcy przez wkłucie w drugiej ręce. Cały proces zajmuje około czterech godzin. Jeśli jednak pozyskano zbyt mało komórek macierzystych, procedurę powtarza się następnego dnia.

POBIERANIE SZPIKU Z TALERZA KOŚCI BIODROWEJ

Czasami okazuje się, że korzystniejszym z punktu widzenia chorego jest przeszczepienie komórek krwiotwórczych, uzyskanych bezpośrednio ze szpiku, a ten pobiera się z talerza kości biodrowej.

Zabieg trwa około 45 min do 1 godziny i odbywa się w znieczuleniu ogólnym. Dawca przyjmowany jest na oddział dzień wcześniej, a wypisywany jest kolejnego dnia po zabiegu. Komórki pobiera się za pomocą igły punkcyjnej. W tym celu konieczne jest wykonanie dwóch niewielkich, pięciomilimetrowych nacięć nad kolcami biodrowymi tylnymi górnymi. Podczas zabiegu strzykawkami zostaje pobrana masa komórkowa ze szpiku (do około 1-1,5 l), która zawiera zwykle około 5% szpiku.

Po zabiegu Dawca często odczuwa lekki ból miejscowy, ale powrót do formy trwa zwykle około tygodnia. Natomiast regeneracja pobranego szpiku kostnego ma miejsce w ciągu 2-3 tygodni po zabiegu.

BIOPSJA SZPIKU

Szpik to tkanka wypełniająca wszystkie kości organizmu. Krew powstaje w szpiku czerwonym, znajdującym się głównie w kościach mostka i miednicy, a także w kręgach, żebrach oraz gąbczastych częściach kości udowych i ramiennych. Jamy kości długich wypełnia natomiast szpik żółty, czyli tkanka tłuszczowa.

Do badań diagnostycznych potrzebna jest próbka szpiku czerwonego, którą można pobrać na dwa sposoby – przez biopsję aspiracyjną lub trepanobiopsję.

BIOPSJA ASPIRACYJNA

To metoda mniej inwazyjna, pozwalająca na pobranie komórek układu krwiotwórczego. Próbka wygląda jak krew, ale dodatkowo zawiera drobne grudki szpiku. Zazwyczaj pobiera się od kilku do kilkunastu mililitrów szpiku – z talerza kości biodrowej lub z mostka.

Biopsję wykonuje się za pomocą specjalnej igły ze stali nierdzewnej. Po miejscowym, nasiękowym znieczuleniu skóry i okostnej igłę wprowadza się powoli przez skórę, tkankę podskórną, okostną oraz kość. Kiedy igła znajdzie się w jamie szpikowej, lekarz usuwa specjalną zatyczkę i podłącza strzykawkę, do której aspiruje szpik kostny. Pobrany szpik jest szybko umieszczany w probówkach oraz na szkiełkach (rozmaz), zanim skrzepnie. Cały zabieg trwa kilka minut.

TREPANOBIOPSJA

Za pomocą tej metody poza pobraniem komórek luźno związanych z podłożem pobiera się także mały fragment kości zawierający szpik. Trepanobiopsję można wykonać tylko z kości biodrowej, nakłuwając kolec biodrowy tylny (w tym samym miejscu, gdzie pobiera się szpik od dawców). Pobrana próbka może być wykorzystana do badania histopatologicznego (ta z biopsji aspiracyjnej nie).

Pobranie materiału wygląda podobnie jak w przypadku biopsji aspiracyjnej, z tą różnicą, że konstrukcja igły pozwala na pobranie bioptatu (fragmentu kości wraz ze szpikiem). Sama igła wprowadzana jest głębiej, bo na 3-4 cm, okrężnymi ruchami, a w skórze wykonuje się wcześniej niewielkie nacięcie. Najpierw pobierany jest aspirat szpiku. Później, po wyciągnięciu igły, wypycha się z niej fragment kości na gazik jałowy. Miejsce nakłucia trzeba uciskać prze kilka minut, a przez kolejną godzinę chłodzić za pomocą okładu.

Z pobranego szpiku wykonuje się wiele specjalistycznych badań, m. in. cytometryczne, cytogenetyczne i molekularne, umożliwiające rozpoznanie dokładnego typu białaczki i poznanie cech komórek białaczkowych. Dzięki temu możliwe jest postawienie diagnozy i podjęcie odpowiedniego leczenia.

BIBLIOGRAFIA:

• Dmoszyńska A. (red.), Atlas hematologii klinicznej, Czelej, Lublin 2004, ISBN 83-88063-93-6
• Hołowiecki J. (red.), Hematologia kliniczna, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007, ISBN 978-83-200-3938-2
• Kopeć-Szlęzak J. Immunofenotypowanie komórek białaczkowych i chłoniakowych, Fundacja Pro Pharmacia Futura, Warszawa 2010, ISBN 978-83-930152-2-1
• Mariańska B., Fabijańska-Mitek B., Windyga J., Badania laboratoryjne w hematologii, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2003, ISBN 83-200-2758-6
• Dmoszyńska A. Wielka interna - hematologia, Warszawa 2011, wyd. 1, ISBN: 978-83-62597-18-5