Skutki uboczne chemioterapii i radioterapii a prawidłowa dieta

Chociaż dieta powinna być zawsze dostosowana indywidualnie do Pacjenta, w obliczu niektórych skutków ubocznych chemioterapii lub radioterapii warto postawić na sprawdzone metody. Dowiedz się, jak może wyglądać dieta w trakcie chemioterapii lub radioterapii, czyli walki z nowotworami krwi.

Skutki uboczne radioterapii i chemioterapii a dieta

W przypadku walki z nowotworami krwi przeważnie mówi się o tym, jaki jest pożądany skutek wprowadzonego leczenia. Zarówno lekarze, jak i Pacjenci wierzą w powodzenie wybranych metod oraz pozytywny efekt. Niestety leczenie onkologoiczne powoduje też skutki uboczne. W zminimalizowaniu niektórych skutków ubocznych radioterapii i chemioterapii może pomóc zbilansowana dieta. Zalecenia powinny mieć charakter indywidualny oraz mogą się również zmieniać w zależności od stosowanych metod i samopoczucia Pacjenta. Brane pod uwagę są przede wszystkim:

• ilości posiłków – nawet do 6-7,
• typ konsystencji np. papkowata, półpłynna lub płynna,
• proporcje między składnikami odżywczymi,
• wykluczenia niektórych produktów np. laktozy lub glutenu.

Specjaliści podkreślają, że dieta jest elementem wspomagającym leczenie nowotworów krwi i osłabia lub niweluje skutki uboczne chemioterapii i radioterapii. Organizm pacjenta lepiej toleruje wybrane medykamenty, a czas późniejszej rekonwalescencji jest krótszy.

Prawidłowe żywienie zmniejsza prawdopodobieństwo zakażeń oraz powikłań, a zwiększa szanse na szczęśliwy finał. W zależności od niepożądanych dolegliwości lekarze i dietetycy zalecają wykorzystywanie konkretnych produktów w codziennych posiłkach.

Ogólne skutki uboczne chemioterapii i radioterapii – jak się przed nimi ustrzec? Podstawowe wskazania dietetyczne

• suchość w jamie ustnej – zwiększenie płynów do 2,5-3 l, dodatkowo: unikanie cukru, a także potraw oraz produktów kwaśnych, pikantnych lub suchych.
• zapalenie błony śluzowej przewodu pokarmowego – silne ograniczenie soli i ostrych potraw; najlepiej jeść mniejsze, lekkostrawne posiłki, ale częściej i to w formie gotowanej, rozdrobnionej np. owoce, warzywa, mięso, ryby, jajka, makaron, kasze, ryże, musy czy kisiel.
• zaburzenia smaku i zapachu – stosowanie ziół oraz sosów owocowych i warzywnych, zamiast czerwonego mięsa powinny pojawiać się ryby albo drób, a posiłki zawsze muszą wyglądać estetycznie.
• jadłowstręt/brak apetytu – mniejsze posiłki co 2-3 godziny o takich samych porach o większej energetyczności, ale o takiej samej objętości. Można dodawać produkty zawierające białko do koktajli, sałatek, sosów czy zup, aby były bardziej wartościowe dla organizmu.
• biegunka – gotowane warzywa i owoce, zwiększenie nawodnienia i wprowadzenie elektrolitów, ale zmniejszenie błonnika pokarmowego, tłuszczu i cukru, a także chwilowe wyeliminowanie oraz rezygnacja ze słodzików np. ksylitolu czy sorbitolu.

To tylko jedne z wielu skutków ubocznych chemioterapii i radioterapii. Przyjrzyjmy się dokładnie specyfice leczenia oraz zaleceniom dietetycznym.

Przeczytaj także: Dlaczego prawidłowe odżywianie chorych na nowotwory krwi i osób po przeszczepieniu komórek macierzystych jest ważne?

Skutki uboczne radioterapii – jak sobie z nimi radzić?

Chociaż radioterapia w leczeniu nowotworów krwi jest uważana za jedną z bardziej skutecznych metod, nie da się ukryć, że wiążą się z nią pewne niedogodności. W końcu cały organizm poddawany jest promieniowaniu, więc kondycja zdrowych tkanek również może ulec zmianie.

Radioterapia – skutki uboczne:

• ogólne osłabienie,
• zmęczenie i senność,
• brak apetytu,
• podrażnienie gardła,
• suchość w jamie ustnej,
• nudności i wymioty,
• zaparcia lub biegunki,
• utrata wagi
• odczyny skórne,
• wypadanie włosów,
• zmiana składu krwi,
• trudności w oddychaniu,
• nieregularna praca serca,
• i wiele innych.

Na niektóre skutki uboczne radioterapii nie da się wpłynąć w żaden sposób. W pewnych przypadkach dobrze skonstruowana dieta może osłabić dolegliwości, które negatywnie wpływają na komfort życia.

Mdłości to jedno z częściej spotykanych następstw leczenia chorób układu krwiotwórczego z pomocą promieniowania jonizującego. Nie jest to przyjemne, szczególnie że organizm jest przez cały czas wystawiany na próbę. Dieta w radioterapii może jednak w tej sytuacji zdziałać cuda.

• preferowane są częstsze, ale mniejsze posiłki.
• podczas jedzenia i picia pośpiech nie jest wskazany.
• należy dokładnie żuć oraz spożywać posiłki na siedząco.
• najdelikatniejsze dla organizmu będzie jedzenie w temperaturze pokojowej.
• najlepiej unikać słodkich, ostrych oraz tłustych produktów kilka godzin przed planowanym naświetlaniem.
• pomagają natomiast miętowe cukierki, kostki lodu, a nawet kiszona kapusta lub ogórki.
• warto zrezygnować z gazowanych, słodzonych napojów. Najlepsze są woda i lekkie napary ziołowe. Po płyny nie należy sięgać podczas posiłku – godzinna pauza będzie wystarczająca.

W przypadku wymiotów po radioterapii lekarze zalecają również głębokie oddychanie. Relaks oraz czas z rodziną z pewnością odwrócą uwagę od złego samopoczucia.

Dieta przy radioterapii – co warto jeść, a czego unikać?

Skutki uboczne radioterapii bywają męczące dla organizmu. Mogą być długotrwałe lub przejściowe. Aby czuć się lepiej po naświetlaniu, warto wiedzieć, co jeść przy radioterapii. Każdy z punktów można bez problemu wprowadzić do życia codziennego.

• potrawy powinny być lekkostrawne – rekomenduje się przygotowywania dań gotowanych w wodzie lub na parze.
• posiłki muszą zawierać dużą ilość białka (ok. 20 g każdy), więc warto wprowadzać do jadłospisu np. ryby, jajka oraz chude mięso. Można również próbować z fermentowanymi produktami mlecznymi, jeżeli organizm ich nie odrzuca.
• warto jeść częściej, ale mniejsze porcje – najlepiej ok. 6 posiłków dziennie co 3-4 godziny.
• należy pamiętać o jedzeniu warzyw oraz owoców ok. 400-500 g każdego dnia – przeciery i wersje gotowane również będą wartościowe dla organizmu.
• istotne jest również nawadnianie się – warto wypijać 1 szklankę płynu co godzinę.

Zalecenia dietetyczne przy radioterapii mogą oczywiście różnić się w zależności od rodzaju choroby układu krwiotwórczego – dotyczy to naświetlanego obszaru.

Skutki uboczne chemioterapii i sposoby na lepsze samopoczucie

Zarówno radioterapia, jak i chemioterapia w leczeniu nowotworów krwi pomaga zwalczyć choroby układu krwiotwórczego, lecz nie brakuje skutków ubocznych. Lekarze mimo wszystko podkreślają, że jest to najskuteczniejsza z dostępnych metod medycznych. Trzeba być jednak gotowym na to, że poprawa stanu zdrowia wiążę się z pozornym pogorszeniem.

Skutki uboczne chemioterapii:

• zmęczenie i osłabienie,
• osłabienie odporności,
• neutropenia,
• małopłytkowość,
• niedokrwistość,
• spadek produkcji komórek krwi,
• wypadanie włosów,
• wymioty i nudności,
• biegunka lub zaparcia,
• wrzody w jamie ustnej,
• i inne.

Podobnie jak w przypadku skutków ubocznych radioterapii, w niektórych sytuacjach zmiana diety może być kluczem do poprawy samopoczucia.

Jak radzić sobie z zaparciami po chemioterapii?

Brak możliwości wypróżnienia się to duży dyskomfort dla Pacjentów. Brzuch jest ciągle wzdęty, a spożywanie posiłków okazuje się niemalże niemożliwe.

Co jeść przy chemioterapii, gdy zaczyna się zaparcie?

• warto pić ok. 2,5-3 l ciepłych napojów w ciągu doby.
• należy zwiększyć ilość błonnika pokarmowego w posiłkach, ale stopniowo. Zalecane są produkty zbożowe pełnoziarniste, warzywa i owoce.
• trzeba zrezygnować z produktów o niskiej zawartości błonnika – przeważnie są to rzeczy silnie przetworzone.
• aby zmniejszyć zaparcia po chemioterapii, konieczna jest też większa aktywność fizyczna.

W przypadku długotrwałych skutków ubocznych chemioterapii lepiej skontaktować się z lekarzem lub dietetykiem klinicznym.

Nudności i wymioty po chemioterapii

Mdłości po chemioterapii niestety się zdarzają, chociaż wcale nie muszą. Nie da się jednak przewidzieć, kiedy zaczną się nudności podczas leczenia. Gdy tylko samopoczucie ulegnie pogorszeniu, można zmienić nawyki żywieniowe – dzięki temu Pacjent szybciej poczuje się lepiej i zapobiegnie skutkom ubocznym chemioterapii.

Co jeść po chemioterapii w przypadku wymiotów – zalecenia:

• mniejsze posiłki (ok. 5-6 dziennie), ale częstsze.
• mniej tłuszczy oraz cukrów.
• zrezygnowanie z produktów, które długo się trawią.
• wykorzystanie w daniach imbiru lub picie naparu na jego bazie.
• Nnapoje i posiłki w temperaturze pokojowej.
• staranne oraz wolne przeżuwanie.
• przyjmowanie płynów wyłącznie między posiłkami.

W przypadku nudności po chemioterapii nie warto się męczyć i czekać, aż same miną. Lepiej skorzystać z porady dietetyka klinicznego.

Dieta przy chemioterapii

W przypadku skutków ubocznych chemioterapii ważne jest nie tylko to, co warto jeść, ale również produkty, których należy bezwzględnie unikać. Niektóre z nich negatywnie wpływają na leczenie.

W diecie po chemioterapii zakazane jest także:

• spożywanie alkoholu,
• sięganie po używki,
• gazowane picie,
• kofeina,
• fast-foody,
• surowe mięso i ryby,
• ostre przyprawy.

A co jeść przy chemioterapii, aby skutki uboczne leczenia były jak najsłabsze?

• dieta musi być lekkostrawna i zbilansowana, a posiłki estetycznie podane.
• trzeba pić sporą ilość płynów podobnie jak w przypadku radioterapii.
• warto wyeliminować dania wzdymające.
• w chwili osłabienia zmysłu smaku można wykorzystywać zioła, ocet lub cytrynę, aby aromaty były wyraźniejsze.
• najlepsze będą potrawy gotowane, duszone lub przygotowane na parze. O pieczeniu i smażeniu lepiej zapomnieć.
• należy zadbać o odpowiednią konsystencję w zależności od skutków ubocznych chemioterapii.
• wysoka ilość białka to postawa pełnowartościowego jadłospisu.

Zalecenia żywieniowe mogą być inne zarówno w przypadku zaparcia po chemioterapii, jak i biegunki czy wymiotów. Niemniej jednak w przypadku choroby układu krwiotwórczego prawidłowe, zdrowe żywienie może wspomagać proces leczenia onkologicznego.

Obejrzyj film pt. Zalecenia żywieniowe podczas leczenia hematoonkologicznego