Wirusowe zapalenie wątroby typu A (WZW A) – objawy, przyczyny i leczenie

WZW A – przyczyny. Czynniki ryzyka i drogi transmisji wirusa

Ostre wirusowe zapalenie wątroby typu A (nazywane również żółtaczką typu A czy też żółtaczką pokarmową) jest powodowane bezpośrednio zakażeniem wirusem zapalenia wątroby typu A. Pod wpływem obecności wirusa w organizmie, uszkodzeniom ulegają hepatocyty (komórki wątroby), co prowadzi do zapalenia, a w ciężkich przypadkach – do martwicy tego organu.

Jedynym rezerwuarem HAV są ludzie, a materiałem zakaźnym – ich odchody. Wirus wydalany jest wraz z kałem po zakażeniu, nawet na 1-2 tygodnie przed wystąpieniem objawów, a także do tygodnia po ich zaobserwowaniu. Do zakażenia dochodzi zwykle na drodze pokarmowej (w wyniku jedzenia brudnymi rękoma i/lub spożywania zanieczyszczonych produktów). W mniejszym odsetku przypadków transmisja wirusa może nastąpić w wyniku kontaktów seksualnych (zwłaszcza analnych) oraz przez używanie skażonych igieł lub strzykawek. Bardzo rzadko zdarza się, że zakażenie następuje u Pacjenta po przetoczeniu krwi (transfuzji).

Istnieją czynniki ryzyka, których wystąpienie sprzyja zachorowaniu na WZW A. Wśród nich wyróżnia się:

• przebywanie na obszarach endemicznych dla wirusa (a więc tam, gdzie występuje on u największego odsetka Pacjentów). Do takich obszarów należą między innymi kraje Azji Południowej, Afryki Południowej i Środkowej, w których panują niekorzystne warunki sanitarne. Sporo zachorowań obserwuje się także na Bliskim Wschodzie czy w Ameryce Łacińskiej;
• bliskie kontakty z osobami chorymi: w tym z domownikami, a także kontakty zawodowe (w placówkach oświatowych oraz w systemie ochrony zdrowia);
• spożywanie surowych owoców morza (w tym ostryg i skorupiaków);
• niezabezpieczone kontakty seksualne (zwłaszcza z penetracją analną);
• praca związana z konserwacją i/lub oczyszczaniem urządzeń służących do usuwania odpadów komunalnych oraz płynnych nieczystości.

Objawy WZW A. Jak rozpoznaje się chorobę? Diagnostyka wirusowego zapalenia wątroby typu A

Wirusowe zapalenie wątroby typu A bardzo często nie daje żadnych objawów, a Pacjent nawet nie wie, że doszło do zakażenia. Jeśli jednak symptomy się pojawią, to mogą obejmować:

• nudności i wymioty;
• bóle mięśni i stawów;
• ból brzucha i/lub ból w prawym boku (wynikający z powiększenia wątroby);
• złe samopoczucie, uczucie ogólnego osłabienia, szybszą męczliwość;
• u niektórych Pacjentów – świąd skóry oraz żółtaczkę.

Zazwyczaj objawy zapalenia wątroby ustępują u Pacjenta po kilku dniach. Niestety, bardzo rzadko zdarza się, że choroba przyjmuje postać piorunującą – przebiegającą z ostrą niewydolnością wątroby (wówczas konieczna jest szybka interwencja medyczna). Najbardziej narażeni na ciężki przebieg WZW A są seniorzy, a także Pacjenci niedożywieni oraz osoby z przebytymi wcześniej chorobami wątroby lub z uszkodzeniami tego narządu.

Diagnostyka wirusowego zapalenia wątroby typu A polega przede wszystkim na przeprowadzeniu dokładnego wywiadu (zwłaszcza w kontekście wcześniejszych kontaktów z osobami chorymi) oraz na wykonaniu badań krwi na obecność przeciwciał przeciwko wirusowi. W celu oceny czynności wątroby lekarz może zlecić tak zwany panel wątrobowy („próby wątrobowe”), służący sprawdzeniu aktywności enzymów wątrobowych, a także badanie stężenia bilirubiny.

WZW typu A – leczenie i powikłania

Jak wygląda terapia WZW A? Leczenie polega przede wszystkim na łagodzeniu objawów i powinno skupiać się na zapewnieniu Pacjentowi odpowiednich warunków do regeneracji organizmu. Za to z kolei odpowiada właściwy poziom odżywienia oraz nawodnienia. W związku z tym choremu zaleca się odpoczynek (w tym rezygnację z intensywnej aktywności fizycznej – również w okresie około miesiąca po ustąpieniu objawów, czyli na czas rekonwalescencji). Oprócz tego w terapii WZW A istotną rolę odgrywa dieta. Powinna być dostosowana do zapotrzebowania energetycznego Pacjenta, z przewagą łatwych do przyswojenia węglowodanów, z zawartością tłuszczów (warto, by stanowiły 10-20% jadłospisu) oraz białka (około 10%). Należy dbać o nawodnienie organizmu, z uwagi na ryzyko odwodnienia u osób cierpiących na WZW A.

Zalecenia dotyczące Pacjentów z wirusowym zapaleniem wątroby typu A dotyczą także całkowitego zakazu spożywania alkoholu – zarówno na czas leczenia, jak i rekonwalescencji. Dodatkowo muszą oni unikać niektórych leków –metabolizowanych w wątrobie i powodujących zatrzymanie żółci (leki cholestatyczne). Chorzy przechodzący WZW A ciężko muszą być hospitalizowani.

U większości Pacjentów WZW A udaje się wyleczyć bez żadnych powikłań. Na powikłania narażone są osoby niedożywione, po 50. roku życia, z wcześniej uszkodzoną wątrobą. Może u nich dojść do wspomnianego już piorunującego zapalenia wątroby i ostrej niewydolności tego narządu czy do uszkodzenia nerek.

Profilaktyka WZW A

Najskuteczniejszą formą profilaktyki zachorowania na ostre zapalenie wątroby typu A jest poddanie się szczepieniu. W Polsce dodtępne są szczepionki przeciwko WZW typu A i preparat skojarzony przeciwko WZW A oraz WZW B. Pełny schemat szczepienia szczepionką przeciwko WZW typu A obejmuje podanie dwóch dawek, a szczepionką skojarzoną -3 dawek. Szczepienie powinny rozważyć szczególnie osoby udające się do krajów endemicznego występowania WZW A, z niedoborami odporności, cierpiące na choroby wątroby, mające zawodowo kontakt z Pacjentami i dziećmi, a także z nieczystościami. Ogólnie rzecz biorąc, warto, by szczepionkę przyjęły osoby narażone na zakażenie z uwagi na ekspozycję na czynniki ryzyka.

Do profilaktyki wirusowego zapalenia wątroby należy także zachowanie najwyższych standardów higieny obejmujących dokładne mycie rąk, przestrzeganie higieny i stosowanie środków zabezpieczających podczas kontaktu z chorymi, zabezpieczanie stosunków seksualnych (zwłaszcza analnych).

Postępowanie z potencjalnymi dawcami szpiku

Przebyte WZW A nie jest przeciwwskazaniem do rejestracji w bazie Dawców szpiku, jeśli nie pozostały komplikacje lub powikłania po infekcji.

Źródła:

• https://www.mp.pl/szczepienia/choroby/choroby_wzwa/91239,ostre-wirusowe-zapalenie-watroby-typu-a
• https://www.gov.pl/web/gis/wirusowe-zapalenie-watroby-typu-a-wzw-a
• https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/watroba/291781,wirusowe-zapalenie-watroby-typu-a-wzw-a-przyczyny-objawy-leczenie-i-profilaktyka
• https://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/wzw-a/?strona=2#co-to-jest-wzw-a
• https://epibaza.pzh.gov.pl/story/wirusowe-zapalenie-w%C4%85troby-typu-wzw
• https://www.nfz-krakow.pl/dla-pacjenta/aktualnosci/sroda-z-profilaktyka-higiena-w-profilaktyce-zakazen-wzw-a,381.html
• Szczeklik A., Choroby wewnętrzne, Tom II, str. 2072-2073