Układ krwiotwórczy człowieka: jak powstaje krew i co produkuje?

Co to jest krew?

Krew to nic innego, jak jeden z płynów ustrojowych. W organizmie człowieka znajduje się około 5 litrów krwi (średnio 5,5-6 litrów).

Jakie są główne funkcje krwi?

• dostarczanie do tkanek tlenu i substancji odżywczych,
• odprowadzanie z tkanek produktów przemiany materii,
• przenoszenie aktywnych związków biologicznych, np. hormonów z gruczołów do narządów,
• obrona organizmu przed bakteriami i wirusami.

Krew to płynna tkanka odgrywająca ważną rolę- pozwala utrzymać organizm przy życiu. Jeśli dojdzie do znacznej utraty krwi, niezbędne może być przeprowadzenie transfuzji. W przeciwnym razie, może dojść nawet do śmierci. Właśnie dlatego krew jest tak pożądana przez szpitale i centra krwiodawstwa, które nieustannie narzekają na jej brak.

Elementy krwi

Krew składa przede wszystkim z krwinek czerwonych, czyli erytrocytów. Mniej liczne są krwinki białe (leukocyty) i płytki krwi (trombocyty). Wszystkie wymienione elementy krwi są zawieszone w osoczu, czyli części płynnej krwi. Za co odpowiadają poszczególne elementy krwi?

1. Krwinki czerwone (erytrocyty)

Główny składnik krwinek czerwonych to hemoglobina. Białko to, w którego skład wchodzą również atomy żelaza, bierze główny udział w transporcie tlenu do wszystkich komórek organizmu. Krwinki czerwone i osocze transportują też dwutlenek węgla do płuc, skąd jest wydalany.

2. Krwinki białe (leukocyty)

Leukocyty pełnią funkcję obronną organizmu. To naturalni obrońcy przed różnymi intruzami. Leukocyty niszczą nie tylko bakterie, ale też grzyby, wirusy, a nawet komórki nowotworowe. Pomagają również w skutecznej walce z pasożytami.

3. Płytki krwi (trombocyty)

Trombocyty czuwają nad prawidłowym krzepnięciem krwi. Jeśli dojdzie do urazu, trombocyty, wraz ze znajdującym się w osoczu fibrynogenem, w miejscu uszkodzenia tworzą skrzep, tworząc naturalny „plaster” tamujący krwawienie.

4. Osocze

Osocze w większości, bo aż w 90%, składa się z wody. Oprócz wody, można w nim znaleźć kwasy tłuszczowe, jony( n.p. sód, potas, chlorki), cholesterol, witaminy, białka itp. Osocze odpowiada za transport substancji odżywczych do tkanek i bierze udział w reakcjach obronnych organizmu. Ponadto, osocze odpowiada za utrzymanie stałego ciśnienia i pH komórek.

Gdzie powstaje krew?

Składniki krwi produkowane są w szpiku kostnym. W określonych warunkach i sytuacjach produkcja komórek krwi może być większa niż normalnie. Wzrost liczby krwinek nazywamy "cytozą" lub "filią". W zależności od typu komórek, których nadmiar obserwujemy, można mówić o erytrocytozie, leukocytozie i trombocytozie. Dodatkowo w zależności od rodzaju białych krwinek, których liczba przekracza normę mówić możemy o eozynofilii, bazofilii, neutrofilii, monocytozie i limfocytozie. Zmniejszona liczba białych krwinek to leukopenia, a płytek krwi to trombocytopenia. W przypadku zmniejszenia liczby krwinek czerwonych częściej używamy określenia "niedokrwistość" czy "anemia", które odnoszą się do zmniejszonego stężenia hemoglobiny. Żeby dokładnie określić, jakie zmiany nastąpiły w liczbie czy wyglądzie komórek, wykonuje się rozmaz krwi.

Gdzie i jak powstaje krew?

Proces powstawania komórek krwi ma charakter ciągły. Stare elementy krwi ulegają rozpadowi, a w ich miejsce tworzone są nowe, które je zastępują. Tym sposobem, każdego dnia powstają miliony krwinek czerwonych, białych i płytek krwi. Gdzie powstaje krew? U dorosłej osoby przede wszystkim w szpiku kostnym. Niektóre rodzaje krwinek białych powstają lub dojrzewają i nabierają swoich funkcji również w śledzionie, węzłach chłonnych i w układzie siateczkowo-śródbłonkowym. Cały proces powstawania krwi to hemopoeza. Hemopoeza obejmuje trzy główne kierunki:

1. Erytropoezę – w jej trakcie powstają krwinki czerwone,

2. Leukopoezę – w tym procesie wytwarzane są krwinki białe,

3. Trombopoezę – w tej części powstają płytki krwi.

W okresie płodowym krew jest wytwarzana w wątrobie. Po urodzeniu, za produkcję komórek krwi odpowiada szpik kostny, który wytwarza je z komórek macierzystych.

Układ krwiotwórczy – komórki macierzyste

Komórki, z których powstają krwinki to krwiotwórcze komórki macierzyste. Najbardziej prymitywne z nich to komórki wielopotencjalne. Czym różnią się od pozostałych? Są samoodnawialne i potrafią się różnicować. Samoodnowa polega na tym, że są w stanie wytwarzać komórki podobne do siebie. Oznacza to, że z komórek krwiotwórczych powstają kolejne komórki krwiotwórcze. Z kolei różnicowanie to zdolność do tworzenia komórek bardziej funkcjonalnych, w prostszych słowach – z krwiotwórczej komórki macierzystej może powstać każdy rodzaj krwinek .

Komórki macierzyste są niezwykle ważne – bez nich nie można byłoby przeprowadzić przeszczepu szpiku. Jeszcze do niedawna szpik był jedynym źródłem komórek krwiotwórczych. Z czasem jednak udało się opracować metodę, dzięki której można uzyskać komórki krwiotwórcze z krwi obwodowej, po wcześniejszym podaniu odpowiednich leków. Jeśli mamy do czynienia z przeszczepem szpiku od Dawcy niespokrewnionego, w około 90%przypadków komórki krwiotwórcze są pobierane z krwi obwodowej. Jest jeszcze jeden sposób na pobranie komórek krwiotwórczych – z krwi pępowinowej. W krwi pępowinowej jest dużo komórek krwiotwórczych, jednak przy porodzie z pępowiny pobiera się małą ilość krwi, co jest znacznym utrudnieniem do przeprowadzenia zabiegu.

Dowiedz się więcej o procesie rejestracji i wymaganiach wobec Dawców szpiku. Sprawdź, czy możesz zostać Dawcą i podarować komuś drugą szansę na życie!