Przewlekła białaczka neutrofilowa – objawy, leczenie, rokowania

Co to jest przewlekła białaczka neutrofilowa?

Tak, jak zostało to wspomniane we wstępie – przewlekła białaczka neutrofilowa (w skrócie - CNL, od jej angielskiej nazwy – Chronic neutrophic leucaemia) to jeden z nowotworów mieloproliferacyjnych (nazywanych również zespołami mieloproliferacyjnymi), niezwiązany z komórkami tucznymi. Choroba charakteryzuje się klonalną proliferacją (a więc namnażaniem komórek zdolnych do tworzenia kolonii) dojrzałych neutrofilów. Neutrofile – określane również granulocytami obojętnochłonnymi – są jednym z rodzajów komórek układu odpornościowego, biorących udział w odpowiedzi immunologicznej organizmu na kontakt z patogenem.

CNL to najrzadszy z diagnozowanych nowotworów mieloproliferacyjnych. Do tej pory w literaturze medycznej opisano około 150 przypadków tego schorzenia (dlatego diagnostyka, o której piszemy w dalszej części tekstu, opiera się między innymi na różnicowaniu CNL i innych zespołów mieloproliferacyjnych). Na przewlekłą białaczkę neutrofilową chorują zazwyczaj pacjenci po 60. roku życia. W około 20% przypadków u chorego stwierdza się współistnienie szpiczaka mnogiego – innego nowotworu układu krwiotwórczego.

Jednej z przyczyn przewlekłej białaczki neutrofilowej upatruje się w procesach nowotworowych w komórkach macierzystych lub w komórkach będących rodzajem komórek macierzystych – czyli w komórkach prekursorowych (inaczej określanych mianem progenitorowych). Inne przyczyny to stan reaktywnej neutrofilii w odpowiedzi na zwiększone wydzielanie cytokin prozapalnych przez komórki plazmatyczne, a także mutacje genetyczne – a konkretnie mutacja genu CSF3R (wykryto ją u około 50-60% Pacjentów).

Cechy i objawy białaczki neutrofilowej

Jednym z pierwszych objawów przewlekłej białaczki neutrofilowej są zmiany w morfologii krwi obwodowej, obejmujące wysoką leukocytozę (> 25000/mikrolitr) z przewagą linii granulocytarnej i mieloblastów (<5%) oraz monocytozę. Oprócz tego w szpiku kostnym obserwuje się wzmożoną neutrofilopoezę (nadprodukcję neutrofili przy ich jednoczesnym, prawidłowym dojrzewaniu).

Poza zmianami w morfologii u Pacjenta cierpiącego na CNL mogą pojawić się objawy przedmiotowe i podmiotowe, takie jak:

• powiększenie śledziony – obserwowane u wszystkich Pacjentów, charakterystyczne nie tylko dla CNL, ale również dla innych nowotworów mieloproliferacyjnych;
• powiększenie wątroby – obserwowane u większości Pacjentów;
• objawy dny moczanowej (obejmujące epizody ostrego zapalenia stawów przebiegające z bólem i rumieniem);
• krwawienia – w tym krwawienia masywne, występujące pomimo potwierdzenia u Pacjenta prawidłowych czasów krzepnięcia oraz prawidłowej liczby płytek krwi (trombocytów).

Jak diagnozuje się przewlekłą białaczkę neutrofilową?

Diagnostyka przewlekłej białaczki neutrofilowej jest diagnostyką różnicującą – w praktyce oznacza to, że rozpoznanie ustala się w wyniku wykluczenia wszystkich przyczyn odczynu białaczkowego (w tym infekcji – dających nierzadko podobne objawy), a także obecności innych zespołów proliferacyjnych (w tym przewlekłej białaczki szpikowej, nadpłytkowości samoistnej, czerwienicy prawdziwej czy pierwotnego włóknienia szpiku).

Do postawienia diagnozy konieczne jest przeprowadzenie badań laboratoryjnych (krwi i jeśli zachodzi taka potrzeba, również badań szpiku) oraz badań przedmiotowych i obrazowych wykluczających inne przyczyny (źródła infekcji trudne do wykrycia). Badaniem pomocniczym jest USG jamy brzusznej (potwierdzające lub wykluczające powiększenie wątroby i śledziony) RTG lub badania bardziej zaawansowane.

W rozpoznaniu wykorzystuje się także badania cytogenetyczne (badanie kariotypu) oraz molekularne – w celu wykrycia ewentualnych mutacji na poziomie komórkowym, będących przyczyną rozwoju CNL a także wykluczenia innych chorób mieloproliferacyjnych.

Leczenie białaczki neutrofilowej

W leczeniu białaczki neutrofilowej wykorzystuje się przede wszystkim hydroksykarbamid, mający za zadanie kontrolę leukocytozy (stanu zwiększenia liczby białych krwinek). Lek ten jest charakterystyczny do stosowania w innych zespołach mieloproliferacyjnych (między innymi w czerwienicy prawdziwej czy przewlekłej białaczce szpikowej). Jeśli Pacjent nie reaguje na leczenie, wówczas włączany jest busulfan – również przeznaczony do normalizacji parametrów krwi obwodowej.

W rzadkich przypadkach podaje się pacjentom leki z grupy interferonów (konkretnie – IFN-a, interferon alfa), jednak jest to terapia o niskiej skuteczności.

Jeśli Pacjent jest w ogólnym dobrym stanie, wówczas może zostać skierowany do leczenia w ramach przeszczepienia allogenicznego komórek krwiotwórczych (potocznie – „przeszczep szpiku”) po wstępnej ocenie korzyści i ryzyka takiego postępowania, bowiem nie jest to metoda rutynowo zalecana w tej chorobie. Do przeprowadzenia przeszczepienia konieczne jest znalezienie Dawcy (niespokrewnionego lub spokrewnionego). Ta metoda terapii umożliwia całkowite wyleczenie, jednak z uwagi na duże ograniczenia (zarówno ze strony Pacjenta, jak i zewnętrzne – w postaci problemów ze znalezieniem Dawcy) jest w praktyce stosowana dość rzadko.

Rokowania i życie z przewlekłą białaczką neutrofilową

Mediana przeżycia Pacjentów wynosi około 2-3 lat. Główną przyczyną śmierci w wyniku omawianego typu białaczki są masywne krwawienia – pojawiające się pomimo dobrych parametrów krzepnięcia krwi oraz prawidłowej liczby trombocytów. U wielu Pacjentów z CNL odnotowywano również transformację choroby w ostrą białaczkę szpikową.

Źródła:

1. Interna Szczeklika – Podręcznik chorób wewnętrznych 2023

2. A. Hellmann, Nowotwory mieloproliferacyjne i mielodysplastyczne: przewlekła białaczka neutrofilowa [w:] Interna Szczeklika 2020

3. K. Lewandowski, Diagnostyka różnicowa przewlekłych nowotworów mieloproliferacyjnych Philadelphia-ujemnych [w:] Hematologia 2010, tom 1, nr 1

4. A. Hellmann, M. Bieniaszewska, W. Prejzner, Zespoły mieloproliferacyjne [w:] Nowotwory układów krwiotwórczego i limfoidalnego, pod red. W. W. Jędrzejczaka, 2013

5. E. Białopiotrowicz, Nowotwory układu krwiotwórczego [w:] Zalecenia postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w nowotworach złośliwych 2021 rok, tom 2