Czy morfologia może wykryć nowotwór?

To stosunkowo niedrogie i proste w wykonaniu badanie, pozwalające ocenić podstawowe parametry układu krwiotwórczego. Dzięki analizie zmian w morfologii krwi można ocenić podstawowe składniki układu odpornościowego, czerwonokwrinkowego i krzepnięcia krwi. Na co zwrócić szczególną uwagę przy analizie wyników? Czy warto wykonać dodatkowe badania krwi? Wyjaśniamy.

Morfologia a nowotwór. Wyniki, które powinny skłonić do dalszych badań

Morfologia jest jednym z najczęściej wykonywanych badań krwi. Polega na pobraniu jednej próbki zawierającej antykoagulant o objętości 5 ml. Elementy morfotyczne, do których zaliczamy krwinki białe, czerwone oraz płytki krwi, badane są pod kątem jakościowym i ilościowym. Profilaktyczne badanie morfologii może być zalecane w określonej grupie populacji, uwzględniając czynniki ryzyka np. wystąpienia niedokrwistości (m.i. ciąża, kobiety obficie miesiączkujące), natomiast diagnostycznie – w przypadku wystąpienia dolegliwości (postępujące osłabienie, nawracające infekcje i stany gorączkowe, bóle kostne, objawy skazy krwotocznej i inne) po konsultacji lekarskiej. Jeśli mamy określone objawy choroby nawet, jeśli w ciągu ostatniego roku mieliśmy prawidłowy wynik morfologii, może zaistnieć konieczność powtórzenia tego badania.

Do badania należy się odpowiednio przygotować. Czynniki, jakie mogą zaburzyć jego wyniki to: intensywny wysiłek fizyczny poprzedzający badania, spożycie alkoholu lub innych używek, niewłaściwa dieta i złe nawyki żywieniowe. Szczegółowe zalecenia znajdziesz w specjalnym poradniku.

Które informacje powinny nas zaalarmować?

• leukocyty (białe krwinki, WBC) - ich nadmierna ilość (tzw. leukocytoza) lub obniżona liczba (leukopenia) może, ale nie musi oznaczać chorobę nowotworową. Ważne jest, aby zwrócić uwagę na ich rozmaz mikroskopowy i skonsultować się z lekarzem w razie nieprawidłowości
• erytrocyty (krwinki czerwone, RBC) - wraz z wartością Hemoglobiny (Hb), zarówno podwyższone (nadkrwistość) jak i obniżone wskaźniki (niedokrwistość) mogą wynikać z rożnych przyczyn. Niemniej nie można tych nieprawidłowości lekceważyć i trzeba się skonsultować z lekarzem.
• trombocyty (płytki krwi, PLT) - podwyższona ich liczba (nadpłytkowość), zarówno jak za niska (małopłytkowość) wymagają obserwacji i czasami dalszej diagnostyki.

Czasami nieprawidłowości mogą obejmować jedną linię komórkową (np. tylko małopłytkowość, albo tylko leukocytoza), a czasami dwie lub wszystkie trzy (np. niedokrwistość z leukopenią i małopłytkowością). Im znaczniejsze są nieprawidłowości i im więcej linii dotyczą – tym poważniejsza może się okazać ich przyczyna. Nierzadko konieczne jest też wykluczenie nowotworowego tła tych nieprawidłowości.

Odstępstwa od normy nie są jednoznaczne z potwierdzeniem choroby nowotworowej krwi. Powinny być jednak impulsem do dalszych badań. Interpretację wyników powinien przeprowadzić każdorazowo lekarz, biorąc także pod uwagę dynamikę zmian w określonym czasie.

Więcej dowiesz się z artykułu: „Morfologia krwi: co to jest i jak czytać wyniki badania?”

Przekroczone normy w morfologii - co dalej?

Na wynik poszczególnych parametrów krwi wpływa szereg czynników. Niewłaściwy tryb życia, zła dieta (niedobory składników żywieniowych), czy przebyta niedługo przed badaniem infekcja wirusowa mogą zniekształcić ogólny obraz wyników badań. Lekarz analizujący morfologię może zalecić dodatkowe badania, do których w pierwszej kolejności zaliczamy rozmaz mikroskopowy krwi, czyli szczegółową ocenę krwinek białych, czerwonych i płytkowych.

W niektórych sytuacjach, np. w przypadku podejrzenia przewlekłej białaczki szpikowej (PBSz) lub inaczej - CML (chronic myeloid leukemia), mielofibrozy pierwotnej (PMF – primary myelophibrosis), może być konieczne wykonanie biopsji szpiku kostnego. To trwające zaledwie kilka minut badanie wykonywane jest w znieczuleniu miejscowym. Dzięki temu Pacjent poza niewielkim dyskomfortem nie odczuwa znaczącego bólu. Patomorfolog analizuje pobraną próbkę i na jej podstawie jest w stanie nie tylko potwierdzić (lub zaprzeczyć) obecność choroby nowotworowej, ale także określić z jakim rodzajem patologii czy choroby mamy do czynienia. Od tego zależy dalsze postępowanie lecznicze.

Czy dobre wyniki krwi wykluczają nowotwór?

Badanie morfologii krwi jest kluczowe w diagnozie nowotworów krwi (szczególnie białaczek ostrych, przewlekłych, zespołów mielodysplastycznych). Choroby nowotworowe mogą jednak dotknąć pozostałych tkanek naszego organizmu. Nie każdy z nowotworów będzie od samego początku wyraźnie wpływał na wynik morfologii ogólnej. Z tego powodu, w przypadku podejrzenia choroby nowotworowej układu krwiotwórczego często konieczne są dodatkowe badania nie tylko próbek krwi. Do pakietu najczęściej wykonywanych badań warto dołączyć również:

• Cytologia (czyli rozmaz mikroskopowy) krwi i szpiku: niezbędna nie tylko przy diagnozie nowotworów, a także innych zaburzeń układu krwiotwórczego.
• Cytometria komórek krwi lub szpiku: badanie wykrywające specyficzne markery na komórkach, pozwalające określić w bardziej sprecyzowany sposób ich odrębności i ustalenie diagnozy.
• Cytogenetyka i badania molekularne: badania wysokospecjalistyczne i obecnie niezbędne nie tylko do diagnostyki nowotworów krwi, a również oceniające ich rokowania i możliwości terapii celowanej.
• USG: badanie ultrasonograficzne ma szerokie zastosowanie w diagnozowaniu wielu schorzeń, nie tylko nowotworów. Pozwala na dostrzeżenie zmian narządów moczowo-płciowych, nieprawidłowości w obrębie tarczycy, piersi i jamy brzucha. W diagnostyce chorób okładu krwiotwórczego często używane również w celu oceny węzłów chłonnych.
• RTG: badania rentgenowskie zarówno klatki piersiowej, jak i np. układu kostnego często są niezbędne w diagnostyce chłoniaków, szpiczaka oraz jako badania wspomagające podczas diagnostyki różnych powikłań. Aparat podczas pracy emituje niewielką dawkę promieniowania, ale nie jest ono uznawane za inwazyjne.
• Inne badania obrazowe: bardziej zaawansowane, takie jak tomografia komputerowa (TK), rezonans magnetyczny (MRI) czy pozytonowa tomografia emisyjna (PET), także są często wykorzystywanymi badaniami. Celem ich jest doprecyzowanie stopnia zaawansowania choroby lub oceny efektów leczenia.

Podstawowym badaniem diagnostycznym, a czasami profilaktycznym w hematologii jest wymieniona wyżej morfologia krwi. Pozostałe badania są zlecane przez lekarzy w przypadku pojawienia się określonych dolegliwości czy podejrzeń – po wizycie u lekarza podstawowej lub specjalistycznej opieki zdrowotnej.

Dowiedz się więcej o procesie rejestracji i wymaganiach wobec Dawców szpiku. Sprawdź, czy możesz zostać Dawcą i podarować komuś drugą szansę na życie!