Dlaczego Dawcy wycofują się z procedury oddania szpiku?
Średnio codziennie 4 Dawców z polskiej bazy Fundacji DKMS oddaje komórki macierzyste dla potrzebujących przeszczepienia. W 2020 r. Dawcy szpiku podarowali 1198 szans na życie. Zdarzają się jednak sytuacje, gdy Dawcy wycofują się z procedury lub nie mogą do niej przystąpić. Jakie są tego przyczyny?
Czy pandemia COVID-19 wpłynęła na liczbę Dawców biorących udział w procedurze oddania krwiotwórczych komórek macierzystych bądź szpiku dla Pacjentów walczących z nowotworami krwi?
Przyczyny niedostępności Dawców przed pandemią i w trakcie
Zanim Dawcy oddadzą krwiotwórcze komórki macierzyste bądź szpik kostny, muszą pomyślnie przejść przez proces tzw. typizacji potwierdzającej. Podczas pierwszej rozmowy telefonicznej koordynator Fundacji DKMS pyta potencjalnego Dawcę o stan zdrowia oraz o to, czy podtrzymuje on chęć pomocy drugiej osobie. Dawca uzyskuje szczegółowe informacje o tym, jak wygląda cały proces. Po wyrażeniu zgody na udział w procedurze, koordynator umawia termin pobrania kilku próbek krwi. Pobranie krwi jest niezbędne do potwierdzenia ostatecznej zgodności pomiędzy Dawcą a Biorcą, wykonania badań wirusologicznych oraz oznaczenia grupy krwi. Pobranie odbywa się w przychodni, punkcie pobrań lub laboratorium znajdującym się możliwie jak najbliżej miejsca zamieszkania Dawcy.
Zdarzają się sytuacje, że już na etapie typizacji potwierdzającej Dawcy nie przystępują do dalszej procedury z różnych powodów. W okresie od marca do grudnia 2019 roku, około 30% Dawców, z którymi kontaktowała się Fundacja DKMS, było niedostępnych. Wśród głównych przyczyn niedostępności Dawców na etapie typizacji potwierdzającej były:
- Powody medyczne (40%): zdiagnozowane choroby lub zabiegi medyczne. Niektórzy Dawcy byli na etapie diagnozowania. Najczęściej występującymi chorobami, powodującymi niedostępność Dawców, były schorzenia neurologiczne, kardiologiczne i hematologiczne, jak np. anemia. Niektóre powody medycznej niedostępności miały charakter tymczasowy, a niektóre definitywnie wykluczyły dawstwo szpiku.
- Powody niemedyczne (53%): stały pobyt za granicą lub wyjazd zagraniczny, brak chęci do wzięcia udziału w procedurze, powody osobiste czy ciąża. Również powody niemedyczne mogą być tymczasowe lub stałe.
- W przypadku 7% powodem była niedostępność Dawcy, spowodowana nieaktualnymi danymi, podanymi podczas procesu rejestracji, co uniemożliwiło Fundacji DKMS kontakt z potencjalnym Dawcą szpiku.
W analogicznym okresie 2020 roku (marzec-grudzień) 34% potencjalnych Dawców szpiku z bazy Fundacji DKMS było niedostępnych na etapie typizacji potwierdzającej. Do listy powodów dołączyły kwestie związane z pandemią:
- Powody medyczne (40%): zdiagnozowane choroby lub zabiegi medyczne. Niektórzy Dawcy byli na etapie diagnozowania. Najczęściej występującymi chorobami, powodującymi niedostępność Dawców, były schorzenia neurologiczne, kardiologiczne i hematologiczne, jak np. anemia. Dodatkowo, część Dawców miała aktualne podejrzenie zakażenia lub chorowała na COVID19, a część miał kontakt z osobą chorą.
- Przyczyny niemedyczne (43%): najczęściej stały pobyt za granicą lub wyjazd zagraniczny, brak zainteresowania procedurą, powody osobiste czy ciąża lub obawa przed zakażeniem się koronawirusem:
- Obawa przed zakażeniem w trakcie procedury pobrania szpiku (9%).
- Kontakt z osobą zakażoną COVID-19 (2%).
- Zakażenie COVID-19 – niewielki odsetek.
- Jednym z czynników, podobnie jak w 2019 roku, była niedostępność Dawcy (6%) z powodu nieaktualnych danych kontaktowych.
Po informacji z kliniki leczącej Pacjenta o wybraniu Dawcy, nawiązywany jest ponowny kontakt z Dawcą. Może to nastąpić w okresie od 1 do 3 miesięcy po pierwszym telefonie. Czasami ten okres bywa dłuższy ze względu na stan zdrowia Biorcy. Dawca pytany jest o to, czy podtrzymuje swoją gotowość do oddania krwiotwórczych komórek macierzystych bądź szpiku. Po potwierdzeniu zgody kierowany jest do ośrodka pobrania na szczegółowe badania medyczne, które mają potwierdzić czy stan zdrowia Dawcy pozwala na donację. Procedura pobrania materiału do przeszczepienia zawsze musi być bezpieczna zarówno dla Dawcy, jak i dla Pacjenta. Pandemia COVID-19 spowodowała zmniejszenie liczby pobrań krwiotwórczych komórek macierzystych od Dawców z bazy Fundacji DKMS.
- Średnia pobrań w miesiącu od Dawców z bazy Fundacji DKMS w 2019 roku wynosiła 116 a w roku zdominowanym przez pandemię 101.
- W 2019 roku z procedury wycofały się 44 osoby, natomiast w ubiegłym roku 70.
- Do najczęstszych powodów wycofania się z procedury pobrania w 2019 roku należały powody osobiste tj.: czasowa niedostępność Dawców, wyjazd zagraniczny, urlop czy obowiązki służbowe. W 2020 roku przyczyny te związane były w dużej mierze z pandemią – obawa przed wzięciem udziału w procedurze, wykonywanie zawodu medycznego i tym samym zaangażowanie w walkę z pandemią lub duże ryzyko zakażenia, obawa przed utratą pracy, brak możliwości wzięcia urlopu, ale również obowiązki służbowe, wyjazd zagraniczny czy problemy rodzinne.
Dawcy nie byli kwalifikowani do procedury pobrania również z przyczyn medycznych.
- W 2019 roku najczęstszymi przyczynami medycznymi, skutkującymi wykluczeniem Dawcy były: anemia, aktywne zakażenia, podwyższone enzymy wątrobowe czy zaburzenia funkcji tarczycy. W 2020 roku najczęstszymi przyczynami były pozytywne wyniki na COVID-19, nieprawidłowe wyniki morfologii - w tym anemia.
Warto podkreślić, że donacja w trakcie pandemii jest stosunkowo bezpieczna. Fundacja DKMS, kierując się bezpieczeństwem Dawców, wprowadziła szereg procedur, których celem jest maksymalne odizolowanie Dawców od osób trzecich, które nie są związane z procedurą pobrania.
Aktualizacja danych może uratować komuś życie
Czy zmiana telefonu, miejsca zamieszkania lub adresu e-mail może mieć wpływ na czyjeś życie? Może, jeśli jesteśmy potencjalnym Dawcą szpiku. Nieaktualne dane uniemożliwiają kontakt Fundacji DKMS z potencjalnym Dawcą. Gdy na pomoc czeka Pacjent, wymagający przeszczepienia, liczy się równie ż czas, w którym Dawca przystąpi do procedury.
Aktualizacja danych przez potencjalnych Dawców szpiku, zarejestrowanych w bazie Fundacji DKMS, jest bardzo ważna, ponieważ ułatwia nam kontakt, gdy okaże się, że Pacjent wymaga pomocy właśnie tego konkretnego Dawcy. Zdarzają się sytuacje, gdy po nawiązaniu kontaktu z Dawcą okazuje się, że od jakiegoś czasu przebywa za granicą lub z powodów zdrowotnych jest tymczasowo lub stale niedostępny. Jeśli zmianie uległ stan zdrowia Dawcy, ma zaplanowane zabiegi bądź operację, Dawczyni jest w ciąży lub karmi piersią, to prosimy, aby Dawcy zgłaszali nam takie kwestie na adres medyczne@dkms.pl. Wtedy Dawca jest blokowany w bazie i nie jest widoczny dla ośrodków poszukiwawczych. Jeśli natomiast zmianie ulegają dane kontaktowe, takie jak: numer telefonu, adres e-mail, adres zamieszkania lub Dawca planuje dłuższy pobyt za granicą, to wystarczy, że poświęci chwilę, aby poinformować o tym fundację. Aktualizacji danych można dokonać za pomocą formularza dostępnego na stronie fundacji: FORMULARZA AKTUALIZACJI DANYCH lub napisać na adres e-mailowy: aktualizacja@dkms.pl. Decyzja o przystąpieniu do grona potencjalnych Dawców szpiku łączy się z odpowiedzialnością i trzeba o tym pamiętać. – mówi Magdalena Przysłupska, rzecznik prasowy Fundacji DKMS.
Świadoma decyzja to realna pomoc
Potencjalnym Dawcą szpiku może zostać każda ogólnie zdrowa osoba pomiędzy 18. a 55. rokiem życia, której wskaźnik masy ciała (BMI) nie przekracza 40. Ale to nie wszystko. Przede wszystkim powinniśmy tę decyzję podjąć świadomie, bo od niej może kiedyś zależeć czyjeś zdrowie, a nawet życie.
Rejestracja w bazie Dawców szpiku Fundacji DKMS to bardzo odpowiedzialny krok. Każda osoba, która chce zostać potencjalnym Dawcą szpiku, powinna podjąć tę decyzję świadomie i zapoznać się z informacjami na temat idei dawstwa szpiku. Oczywiście w życiu są różne sytuacje – czasami zmienia się nasz stan zdrowia czy pojawiają się problemy w życiu prywatnym, na które nie mamy wpływu, a wymagają wycofania się z procedury. To, na co potencjalny Dawca szpiku ma w pełni wpływ, to aktualizacja swoich danych – podkreśla Magdalena Przysłupska.
W Polsce co roku do procedury poszukiwania niespokrewnionego Dawcy zostaje zakwalifikowanych ponad 700 pacjentów. Dla części z nich jedyną szansą na powrót do zdrowia jest przeszczepienie krwiotwórczych komórek macierzystych. Pomimo że w bazie Fundacji DKMS zarejestrowanych jest blisko 1,7 mln Dawców, to ciągle co 5. polski Pacjent nie znajduje swojego „bliźniaka genetycznego”.
– tłumaczy dr Tigran Torosian, dyrektor medyczny Fundacji DKMS.
Dawstwo szpiku jest dobrowolne, a my jako fundacja nie wywieramy żadnej presji na Dawcach. To musi być ich przemyślana decyzja. Bardzo zależy nam na tym, żeby potencjalni Dawcy podejmowali decyzję świadomie i mieli wiedzę na temat tego, jak wygląda procedura oddania krwiotwórczych komórek macierzystych. Dlatego właśnie nieustannie prowadzimy działania edukacyjne w zakresie idei dawstwa szpiku i podkreślamy, że jest to decyzja, która może mieć realny wpływ na czyjeś życie. Najlepszym przykładem tego są nasi Dawcy faktyczni i Pacjenci, którzy otrzymali szansę na życie – podsumowuje Magdalena Przysłupska.
Pobierz informację prasową jako:
